Biuletyn Informacji Publicznej
Urzędu Miejskiego w Zabrzu

Historia więzi partnerskich pomiędzy Essen a Zabrzem sięga czasów przedwojennych, kiedy to więzi takie miasto Essen utrzymywało z ówczesnym Hindenburgiem. Na bazie tych więzi w 1953 r. Rada Miejska w Essen podjęła uchwałę o objęciu opieką (patronatem) wszystkich byłych mieszkańców Zabrza, spośród których wielu z różnych przyczyn opuszczało swoje rodzinne miasto i wyjeżdżało najczęściej właśnie do Zagłębia Ruhry w Północnej Nadrenii-Westfalii.
W okresie od lat 50-tych do końca lat 80-tych nie były możliwe oficjalne kontakty pomiędzy miastami. Po upadku PRL i zmianie systemu politycznego w Polsce nowo wybrane władze samorządowe mogły nawiązać oficjalne kontakty z Essen. Pierwszy list intencyjny został wysłany przez prezydenta Zabrza w 1993 roku. Okazało się, iż nawiązanie współpracy z Essen nie będzie procesem szybkim, dopiero w roku 1999, gdy nadburmistrzem miasta został dr Wolfgang Reiniger, nastąpił pozytywny zwrot i doszło do oficjalnych kontaktów szefów miast Zabrza i Essen. Nawiązanie oficjalnych kontaktów pomiędzy władzami Zabrza i Essen wyprzedziło nieznacznie w czasie porozumienie, które zostało podpisane przez Województwo Śląskie i Kraj Nadrenię Północną – Westfalię.
W czerwcu 2000 roku doszło do pierwszej oficjalnej wizyty prezydenta Zabrza w Essen w na zaproszenie nadburmistrza dra Reinigera. Była to okazja do omówienia możliwych zakresów współpracy miast i propozycji nadburmistrza Essen i prezydenta Zabrza. Kluczowymi w przypadku realizacji różnych porozumień okazały się osoby koordynujące współpracę, a także determinacja władz do ich kontynuowania.
Głównym motorem i twórcą programu współpracy był ze strony niemieckiej prof. Heinz J. Kiefer, mieszkaniec Essen, który urodził się w 1927 roku Bytomiu. Jest on autorem i duchem sprawczym wielu kontaktów pomiędzy ludźmi reprezentującymi instytucje publiczne i prywatne w Essen i w Zabrzu. Profesor prowadzi w Essen Biuro Studiów Strategicznych i jest inicjatorem trilateralnej grupy roboczej Śląsk-Schlesien- Slezsko. Jest także inicjatorem i pomysłodawcą modelu współpracy miast, który jest stopniowo wdrażany właśnie w tym przypadku. Celem tej współpracy jest budowane na bazie patronatu partnerstwo miast i włączenie weń zarówno byłych jak i obecnych mieszkańców Zabrza i Essen. Ze strony Zabrza poproszony o pełnienie takiej roli został Klaus Kula – Prezes Towarzystwa Miłośników Zabrza - osoba o dużym doświadczeniu, zdolnościach negocjacyjnych i interpersonalnych.
Założeniem tego modelu współpracy jest doprowadzenie do kontaktów wielu środowisk i instytucji w Zabrzu i w Essen – gdyż współpraca nie może ograniczać się jedynie do kontaktów na szczeblu władz miejskich, ale musi być rozszerzana na mieszkańców miast i różne instytucje. Prof. Kiefer wyodrębnił kilka projektów, które zostały zaakceptowane przez obydwa miasta jako najważniejsze elementy zacieśniania współpracy. Są to projekty współpracy środowisk nauki, biznesu, kultury i muzeów, szpitali i zakładów opieki zdrowotnej, kościoła, wymiany rodzin.
Nawiązane zostały bardzo dobre kontakty pomiędzy Szpitalem Fundacji Sióstr Elżbietanek w Essen i Śląskim Centrum Chorób Serca w Zabrzu - są to ośrodki medyczne, które prowadzą swoją działalność na najwyższym światowym poziomie, a ich szefowie – prof. Georg Sabin i prof. Marian Zembala są światowej renomy specjalistami w dziedzinie kardiochirurgii. Dziś funkcjonuje wymiana doświadczeń pomiędzy specjalistami tych dwóch ośrodków. Odbywa się ona poprzez wizyty lekarzy z Zabrza i Essen i wymianę wiedzy i doświadczenia w zakresie kardiochirurgii, co należy podkreślić, transfer wiedzy odbywa się tu w obydwie strony. Lekarze niemieccy korzystają z doświadczeń i wiedzy lekarzy polskich i odwrotnie. Niemcy uzupełniają swoją wiedzę o doświadczenia zabrzańskich kardiochirurgów. Wdrażany jest także system tzw. telemedycyny. Wśród osób, które przyczyniły się do rozwinięcia współpracy w dziedzinie medycyny w kontaktach Zabrze-Essen należy wymienić także dziekana zabrzańskiego Wydziału Akademii Medycznej prof. Lecha Polońskiego oraz koordynatora grupy medycznej – dra Zygfryda Wawrzynka specjalisty w dziedzinie radiologii. We współpracy w dziedzinie ochrony zdrowia oprócz niemożliwych do przecenienia korzyści płynących z wymiany wiedzy są także bardzo konkretne rezultaty, których przykładem jest przekazany dla Szpitalu w Biskupicach tomograf komputerowy – dar Fundacji Sióstr Elżbietanek. Urządzenie o wartości ok. 1,5 mln PLN zostało przekazane szpitalowi w trakcie pierwszej oficjalnej wizyty nadburmistrza Essen w Zabrzu w 2001 roku. Współpraca w dziedzinie medycyny obejmuje także m.in. program wymiany i praktyk dla studentów medycyny, współpracę wydziałów Akademii Medycznej z partnerami niemieckimi, transfer wiedzy dotyczącej zarządzania obiektami w służbie zdrowia.
W dniach 26-28 września 2003 r. w Essen odbyło się Międzynarodowe Forum pn. „Tworzyć a nie zarządzać” z okazji Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych. W forum tym wzięli udział także zabrzanie zajmujący się na co dzień życiem i pracą osób niepełnosprawnych. Do udziału w Konferencji zostały także zaproszone delegacje z innych krajów. Podczas dwudniowej Konferencji poszczególne delegacje prezentowały rozwiązania, programy funkcjonujące w ich krajach, na rzecz osób niepełnosprawnych. Delegacja z Zabrza przedstawiła działania podejmowane na rzecz osób niepełnosprawnych w Zabrzu. Podczas wspólnych warsztatów zaprezentowano także zabrzańskie rozwiązania dotyczące współpracy z organizacjami pozarządowymi. Pomiędzy Zabrzem a Essen rozwinęła się współpraca, która zaowocowała wieloletnim programem wymiany doświadczeń w zakresie opieki nad niepełnosprawnymi. Realizowana była ścisła współpraca między organizacjami osób niepełnosprawnych Zabrza i Essen. Po zakończeniu bardzo ścisłego 2-letniego programu podpisano nową umowę o współpracy. W roku 2008 udało się nawiązanie bezpośredniej współpracy różnych organizacji osób niepełnosprawnych, w tym np. niepełnosprawnych skautów esseńskich z harcerzami zabrzańskimi. Pomiędzy władzami Essen i Zabrza zainicjowano współpracę specjalistów w zakresie zwalczania uzależnień. W listopadzie 2008 r. zabrzański Zespół Szkół Specjalnych Nr 41 podpisał umowę o przystąpieniu do projektu w ramach ogólnoeuropejskiego programu Comenius.
Na zaproszenie przewodniczącego Rady Miejskiej w Zabrzu jesienią 2004 roku odbyła się oficjalna wizyta dziekana kościoła Katolickiego w Essen wraz z osobami odpowiedzialnymi za różne zadania społeczne, realizowane w Essen. W Niemczech kościół prowadzi wiele zadań z zakresu pomocy społecznej, pracy z młodzieżą, kształcenia ustawicznego a nawet w dziedzinie sportu młodzieżowego. Ta wizyta umożliwiła nawiązanie współpracy kilku zabrzańskim organizacjom pozarządowym, których działania obejmują podobną tematykę.
Po reorganizacji parafii rzymsko-katolickich w Essen planowane są analiza i pogłębienie współpracy kulturalnej (szczególnie na niwie muzycznej) między parafiami Zabrza i Essen.
Zabrze korzysta z niemieckich doświadczeń także w zakresie restrukturyzacji gospodarki, która pomimo iż w Essen zaczęła się 30 lat wcześniej niż w Zabrzu, ciągle nie jest procesem zakończonym, jak stwierdził dr Fritz Erbslöh, członek zarządu Haus der Technik (Dom Techniki) w Essen, instytucji zajmującej się prowadzeniem różnych programów szkoleniowych w ramach restrukturyzacji przemysłu. Haus der Technik w Essen może się poszczycić dużym udziałem w procesie przekwalifikowania kadr inżynierów i pracowników, którzy w obliczu przeżywającego restrukturyzację Zagłębia Ruhry musieli znaleźć nowe miejsca pracy czy też rozwinąć nowe własne przedsiębiorstwa. Odejść z przemysłu ciężkiego do branży usługowej. Niebagatelne znaczenie w tej dziedzinie w Essen odgrywał i odgrywa Haus der Technik, z którego szkoleń, kursów i programów korzysta prawie 20 tys. osób rocznie.
Zabrze jest jednym z najbardziej aktywnie działających miast na Śląsku w dziedzinie zachowania zabytków pogórniczych, co ma także ścisły związek ze współpracą z Essen. Już dziś w Zabrzu funkcjonuje jedyne w Polsce Muzeum Górnictwa Węglowego z bardzo ciekawym Skansenem Górniczym „Królowa Luiza”, przygotowywana jest do otwarcia Zabytkowa Kopalnia Węgla Kamiennego Guido.
Niemal bliźniaczą instytucją w Essen jest Kopalnia Zollverein – jest to jak twierdzą z nutą lokalnego patriotyzmu członkowie Stowarzyszenia Opieki nad Zabytkami w Essen najpiękniejsza kopalnia na świecie. Zollverein to bardzo dobrze zachowana kopalnia przekształcona w muzeum. W całości zabudowania Zollverein utrzymane są w stylu tzw. Bauhausu, którego przykłady można także znaleźć w Zabrzu (m.in. kościół św. Józefa, budynek byłego Technikum Górniczego przy ul. De Gaulle’a czy budynek Miejskiego Zakładu Kąpielowego przy pl. Krakowskim). Stanowi ona dziś piękny kompleks, który pełni zarówno funkcję muzealną jak i jest miejscem wielu imprez o charakterze kulturalnym, wystawowym, wernisaży czy koncertów. Jednym z projektów współpracy pomiędzy Essen i Zabrzem jest współpraca tychże zabytkowych kopalń. Na razie ogranicza się do wymiany doświadczeń pomiędzy Zollverein i Zabrzańskim Muzeum Górnictwa i Skansenem „Królowa Luiza”. Zollverein może także być dla nas przykładem, jak skutecznie zabiegać o środki z europejskich funduszy strukturalnych na zachowanie dziedzictwa kulturowego – pozyskano tam 36 mln euro na rozwój tego obiektu, który został wpisany na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO. Kopalnia Zollverein jest finansowany zarówno ze środków rządu niemieckiego, rządu landowego, a także z funduszy miasta i wspomnianego stowarzyszenia. Jest to model finansowania, który mógłby być wzorem w przypadku zabrzańskich skansenów górniczych. Trzeba powiedzieć, że bardzo wartościowe są przykłady pomysłów realizowanych w Zollverein i z nich także biorą się inspiracje do powstającego w Zabrzu projektu „Zabrze - Śląski Ośrodek Kultury Technicznej i Turystyki Przemysłowej”.
Pomiędzy Zabrzem a Essen odbywa się także klasyczna współpraca kulturalna. Jedną z pierwszych wizyt w dziedzinie kultury był przyjazd młodzieżowej orkiestry dętej z Essen-Schönebeck (Jugendblassorchester). Podczas wizyty nadburmistrza Essen w 2001 r. występował zabrzański chór młodzieżowy „Resonans con tutti”, który następnie miał okazję reprezentować Zabrze w Essen. Na zaproszenie dziekana kościoła katolickiego w Essen gościł także chór chłopięcy „Pueri Cantores Silesienses” prowadzony przez ks. Piotra Klemensa. W ramach współpracy kulturalnej nawiązane zostały dobre kontakty pomiędzy zabrzańskim Muzeum Górnictwa Węglowego i Muzeum Górnośląskim w Rattingen-Hösel.
W powiązaniu z muzeum odbywają się także wystawy i publikacje młodzieży z zabrzańskiej Ogólnokształcącej Szkoły Sztuk Pięknych.
W związku z Esseńskimi Tygodniami Światła (Essener Lichtwochen), cykliczną imprezą, poświęconą co rok jednemu krajowi występującemu w roli gościa honorowego, przyciągającą rocznie do największego miasta Zagłębia Ruhry około 4 milionów gości, w roku 2004 z racji poszerzenia Unii poświęconym Polsce, Miasto Zabrze, jako najsilniej w Polsce związane z Miastem Essen, wysłało do Niemiec oficjalną delegację, wraz z zespołem jazzowym „Grawitacja”. Celem tego wyjazdu było zaprezentowanie naszego miasta od strony zarówno turystycznej, jak i kulturalnej i ekonomicznej, podczas kluczowych pierwszych dni imprezy – od 23 do 31 października – kiedy to w centrum Essen znajdowała się tzw. „Wioska Narodowa”, w specjalnym stoisku informacyjnym obok Konsulatu Generalnego RP i województwa śląskiego oraz na scenie narodowej. Była to największa prezentacja Polski w Niemczech od czasu Frankfurtu 2000 i EXPO 2000. Najbardziej widowiskową częścią imprezy były zawieszone na głównych traktach i w miejskich pasażach handlowych iluminacje świetlne (od których pochodzi nazwa festiwalu), poświęcone zaproszonemu krajowi. Iluminacje pokazywały motywy związane z polskimi miastami, polską przyrodą, nauką, historią i kulturą. Zabrze przygotowuje także wspólnie z partnerami w Essen szereg przedsięwzięć, mających się odbyć w ramach Europejskiej Stolicy Kultury 2010.
W Essen odbywają się także tzw. Hindenburger Heimattreffen, czyli „Spotkania Zabrzan”. Spotkania te mają swą 50-letnią tradycję i odbywają się w cyklach dwuletnich. Najważniejsze w tych spotkaniach są rzeczywiste spotkania ludzi z tej samej ulicy, domu, szkolnej ławki. Ludzi, którzy nie słyszeli i nie wiedzieli nic o sobie przez wiele, wiele lat. Na spotkania te przyjeżdżają też obecni mieszkańcy Zabrza. Regularnie odbywają się także wizyty w Essen i Königswinter zabrzańskiej młodzieży, przyjeżdżającej na zaproszenie tamtejszego ziomkostwa śląskiego. Te wizyty służą wzajemnemu poznawaniu się ludzi i poznawaniu wspólnej przeszłości, a także pracy nad wspólną przyszłością w Unii Europejskiej.
W Essen od wielu lat funkcjonuje też Izba Zabrzańska, która w 2007 roku została uzupełniona o współczesną wizytówkę naszego miasta.
W czerwcu 2010 roku odbyła się wizyta studyjna osób zajmujących się projektem turystyki przemysłowej pracujących w Urzędzie Miejskim, Zabytkowej Kopalni Węgla Kamiennego „Guido” w Zabrzu, Muzeum Miejskim w Zabrzu i Stowarzyszeniu „Kopalnia Sztuki”. Mieli oni okazję zapoznania się z obiektami turystyki przemysłowej w Essen oraz w innych miastach Zagłębia Ruhry.
Także w 2010 roku uczniowie z II Liceum Ogólnokształcącego w Zabrzu wspólnie z młodzieżą z Gimnazjum w Essen-Werden uczestniczyli w międzynarodowym projekcie muzyczno-literackim „Coż może być pięknem? – Miłość? Dzień z życia młodzieży w Polsce i w Niemczech”. Polscy uczniowie napisali teksty na tematy związane z ich codziennością, a niemiecka młodzież stworzyła do nich muzykę i odwrotnie. Projekt obejmował wymianę młodzieży, warsztaty i wspólne koncerty w Zabrzu i Essen. Reprezentacja szkoły uczestniczyła także w inauguracji Roku 2011/2012 jako Roku Dialogu między Polską a Północną Nadrenią –Westfalią. Uroczystość odbyła się na terenie Kopalni Zollverein w Essen. Młodzież zabrzańska wspólnie z młodzieżą niemiecką uczestniczyła także w cyklu seminaryjnym „Polska a Północna Nadrenia - Westfalia w dialogu o przyszłości”, który odbywał się w Instytucie Kulturoznawstwa w Essen.
Od 2010 roku przedstawiciele Miasta Essen oraz esseńskich organizacji pozarządowych uczestniczą w organizowanych w Zabrzu międzynarodowych konferencjach z cyklu "Europejskie dobre praktyki na rzecz osób niepełnosprawnych".
29 września 2012 r. została podpisana umowa pomiędzy Miastami Zabrze i Essen o współpracy w sprawach komunalnych.
11 września 2015 r. w Essen podpisana została umowa o partnerstwie miast Zabrze i Essen.
Wówczas publiczności esseńskiej zaprezentował się Zabrzański Chór Młodzieżowy im. Norberta Grzegorza Kroczka „Resonans con tutti” oraz Załogowa Górnicza Orkiestra Dęta „Makoszowy”, która wystąpiła wspólnie z niemiecką Górniczą Orkiestrą Dętą „Ruhrkohle”. W ratuszu w Essen otwarto także wystawę prac laureatów 17. Międzynarodowego Festiwalu Rysowania w Zabrzu. Od tego roku młodzież zabrzańska uczestniczy w odbywającym się co roku w czerwcu Międzynarodowym Spotkaniu Młodzieży Miast Partnerskich Essen.

Umowa o współpracy Zabrza i Seclin podpisana została w 1987 roku.
Początkowo współpraca z tym miastem ograniczała się tylko do spotkań na niwie sportowej. W dalszym ciągu młodzież zabrzańska uczestniczy w turniejach piłkarskich w Seclin, a młodzież francuska bierze udział w halowych turniejach o Puchar Prezydenta Miasta i Przewodniczącego Rady Miejskiej w Zabrzu. Z czasem współpraca ta została poszerzona o wzajemne prezentacje artystyczne. Chór "Resonans con tutti" miał okazję występować w Seclin, my natomiast mogliśmy oklaskiwać orkiestrę ze Szkoły Muzycznej w Seclin w Zabrzu. W lutym roku 2000 odbyła się wspólna wystawa artystów plastyków z miast partnerskich, w której Zabrze reprezentowali Marian Oslislo i Krzysztof Nitsch, Piotr Muschalik i Alicja Muschalik.
Zakłady Mera-Elzab z Zabrza brały udział w wystawie przemysłowo-handlowej w Seclin. Również nasi rzemieślnicy mieli okazję prezentować swoje wyroby na wystawie w Seclin.
Delegacje miast składają oficjalne wizyty m.in. z okazji świąt miast, delegacje z Seclin uczestniczyły m.in. w 1997 r. w obchodach 75-lecia, a także w 2005 r. w obchodach 83-lecia nadania Zabrzu praw miejskich. Przedstawiciele władz miejskich z obu miast podczas spotkań roboczych starają się poszerzać pola współpracy oraz nakreślać właściwy jej kierunek. Obecnie do najważniejszych obszarów współpracy obok wymiany młodzieży szkolnej należy także promocja turystyki.

29 października 1993 roku podpisano umowę o współpracy, 21 marca 1994 roku Rada Miejska podjęła uchwałę w sprawie wyrażenia intencji współpracy z miastem Sonderborg.
Współpraca ograniczyła się do przekazania sprzętu medycznego na ręce dyrekcji zabrzańskiego Zakładu Opieki Zdrowotnej. Nasze konkretne propozycje odnośnie wymiany kulturalnej, przesłane do Sonderborg pozostały bez odpowiedzi.

Umowa o współpracy między Trnawą a Zabrzem podpisana została 15 grudnia 1995 r.
1 października 2005 r. podczas uroczystości Święta Miasta, w ramach programu Unii Europejskiej „Town Twinning” została ona przedłużona na czas nieokreślony.
Pomiędzy Zabrzem i Trnawą rozwinęła się szeroka współpraca, szczególnie na polu kulturalnym, sportowym, wymiany młodzieży i doświadczeń samorządowych. Młodzież z naszego miasta bierze udział w turniejach piłkarskich i tenisowych, zawodach straży pożarnych oraz turniejach straży miejskich. Drużyny z Trnawy uczestniczą w podobnych turniejach w Zabrzu. Młodzież trnawska bierze udział w organizowanym przez Muzeum Górnictwa Węglowego "Tygodniu Ziemi".
W Trnawie występowała nasza Filharmonia Zabrzańska. Zabrze z kolei gościło kilkakrotnie chóry "Cantica nova" i "Tirnavia" na Zabrzańskich Spotkaniach Kolędowych i Zabrzańskich Spotkaniach Chóralnych. W ramach stoiska trnawskiego prezentowaliśmy nasze walory turystyczno-poznawcze na Międzynarodowych Targach Turystycznych w Żylinie. Bardzo dobrze układają się kontakty pomiędzy szkołą rolniczą w Trnawie a naszym Zespołem Szkół Spożywczych. Młodzież i nauczyciele z obu miast odwiedzają się wzajemnie, wymieniają doświadczenia, odbywają praktyki uczniowskie oraz organizują konkursy wiedzy na temat obu miast, tak jak np. w trakcie Dni Polsko-Słowackich w 2005 r. Wystawa Tadeusza Nowotarskiego uświetniła obchody 760-lecia Trnawy w 1998 r., a wystawa „Trnawa w fotografii” uświetniła obchody 83-lecia Zabrza w roku 2005.
Podczas zorganizowanych przez Zabrze w 1997 r. Dni Kultury Słowackiej, jak również w 2005 r. podczas Dni Polsko-Słowackich w ramach programu „Town Twinning”, mogliśmy lepiej i pełniej poznać kulturę naszych południowych sąsiadów.

Umowa o współpracy została podpisana 25 stycznia 2001 r.
W dniach 24-26 stycznia 2001 r. gościliśmy w Zabrzu 7-osobową delegację z Równego, w skład której oprócz przedstawicieli władz miejskich wchodzili reprezentanci zakładów gospodarczych, naczelny lekarz oraz naczelnicy wydziałów kultury i oświaty. Zostały nakreślone wstępne kierunki współpracy. Goście oglądali zabrzańskie zakłady pracy, instytucje kultury oraz placówki oświatowe.
Faktyczna współpraca z Równem rozwija się od kilku już lat: Śląskie Centrum Chorób Serca utrzymuje kontakty z tamtejszym Szpitalem Miejskim, bywają tam nasi specjaliści, grupa lekarzy z Równego szkoliła się w ośrodku prof. Religi i prof. Zembali.
W 2002 r. miała miejsce oficjalna wizyta prezydenta Zabrza w Równem i została podpisana umowa dotycząca współpracy Oddziału Neonatologicznego Szpitala w Równem, a mieszczącą się w Zabrzu Kliniką Perinatologii i Ginekologii Szpitala Klinicznego Nr 1 Śląskiej Akademii Medycznej. Także w sierpniu 2006 r. delegacja miasta Zabrze składała oficjalną wizytę w Równem z okazji święta miasta i rocznicy uchwalenia niepodległości Ukrainy. We wrześniu 2006 r. podczas Dni Polskich na Rówieńszczyźnie Zabrze promowała młodzieżowa piosenkarka Anna Bijok. W styczniu 2007 r. na tamtejszym festiwalu pn. "Cztery pory roku. Zima" zaprezentował się Zabrzański Chór Chłopięcy Pueri Cantores Silesienses, prowadzony przez ks. Piotra Klemensa, zaś w marcu 2007 r. grupa uczniów Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Zabrzu wzięła udział w równieńskim festiwalu pn. „Partnerskie muzykowanie”.